نقش شیلات در توسعه اقتصادی سواحل شمالی خلیج فارس از قرن اول هجری تا پایان دوره زندیه

گستردگی ایران در جوار خلیج فارس به گونه ای است که بیش از یک سوم سواحل مربوط به این منطقه در بخش شمالی آن متعلق به ایران است. سواحل شمالی خلیج فارس از لحاظ موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی به گونه ای است که ساحل نشینان این منطقه جهت امرار معاش به دریا روی آورده اند، ذخائر دریایی نقش عمده ای در اقتصاد این سواحل داشته است.خلیج فارس از دیرباز منبع مواد غذایی و سرچشمه ثروت و نعمت بوده و تعداد زیادی از گونه های مختلف ماهی و سایر آبزیان را درآبهای خود جای داده است. گذشته از اهمیت اقتصادی و سیاسی و بازرگانی اختصاصاً از نظر ماهیگیری و صید مروارید دارای اهمیت بسیار زیادی می-باشد. صید مروارید در این سواحل دارای اهمیت اقتصادی و بازرگانی خاصی بوده است و نیز فروش بالای مروارید بیان گر اهمیت مروارید در زندگی ساحل نشینان بوده است، مروارید طبیعی یکی از جواهرات بسیار مهم و قیمتی از دوران باستان به شمار می رود به همین دلیل صید صدف به منظور استحصال مروارید از قرنها پیش در خلیج فارس رواج داشته است و از سودمندترین ثروتهای طبیعی خلیج فارس به شمار می رفته است. مروارید خالص نماد و تجلی قدرت، ثروت، اشرافیت و سلطنت بوده است. اما ماهیگیری به صورت ابتدایی رایج بوده است. مهمترین بنادر و جزایر صیادی در کرانه های شمالی خلیج قرار دارند که با وجود صید مدام و پیگیر باز مملو از دسته های ماهی می باشند از این حیث منبع سرشاری به شمار می روند. محصولات دریایی این سواحل از قبیل مروارید، انواع صدفها، ماهی و .... نیز قابلیت های مناسبی برای صادرات را دارا می باشند ،تجارت ماهی خشک و مروارید در قرون نخستین اسلامی رونق بسیار داشت که نیز با حمله مغولان به خلیج فارس به علت آشفتگی اوضاع اقتصادی ، تجارت و بازرگانی دچار رکود شد، اما ملوک هرمز توانستند با انتقال پایتخت به جرون تجارت را گسترش دهند. دولتهای بیگانه که از ذخایر بیکران خلیج فارس در نتیجه همین دادستدها آگاه شدند در دوران صفویه برای سلطه بر خلیج فارس به رقابت برخاستند. این منابع دریایی خلیج مهمتر از همه تجارت مروارید پای دولتهای استعمارگر را به این سواحل باز کرد. سوال تحقیق: صنعت شیلات چه تاثیری در توسعه اقتصادی سواحل شمالی خلیج فارس از قرن اول هجری تا پایان دوره زندیه داشته است؟ فرضیه تحقیق: شاید بتوان اذعان کرد که صید انواع آبزیان از زمانی که بشر در کنار آبها ساکن شد از منابع اولیه درآمد ساکنین سواحل شمالی خلیج فارس بوده است.در خلیج-فارس صید مروارید و تجارت آن از اواخر قرن دوم هجری و اوایل قرن سوم هجری به علت شرایط مناسب و برقراری آرامش در این قرون اهمیت بسیار پیدا کرد و در کنار آن صید ماهی نیز رواج داشت، این صنعت در طول تاریخ یکی از مولفه های درآمدزایی ساکنان محلی و در مواردی ملی بوده است . روش تحقیق: روش این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده و با استفاده از گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است. پیشینه تحقیق: در مورد پیشینه تحقیق باید گفت در ارتباط با این موضوع تاکنون تحقیق جامع و منسجم که نقش شیلات را در توسعه اقتصادی سواحل شمالی خلیج فارس بررسی کرده باشد صورت نگرفته است. اکثر کتب و مقالات درباره خلیج فارس اشاره کوتاه و گذرا به شیلات در دوره خاص کرده اند. وسعت دوره تاریخی و تمرکز بر شیلات(عناصر و اجزاء) و نقش اقتصادی آن در سواحل شمالی خلیج فارس از مسائل متمایز کننده این پژوهش با سایر تحقیقات جدید است. موانع و محدودیتها برای تدوین این رساله عبارت بودند از : عدم همکاری کارکنان کتابخانه ها ،کمبود شدید منابع در مورد موضوع رساله و.... مطالب پژوهش در پنج فصل به شرح ذیل تنظیم شده است. در فصل اول، جغرافیای طبیعی خلیج فارس و تأثیر شرایط طبیعی در صیادی و بنادر و جزایر صیادی مورد بررسی قرار می-گیرد. فصل دوم، به بررسی انواع شیلات، ماهی و مروارید می-پردازد. در فصل سوم، به گذری بر شیلات و صیادی دوره باستانی ایران در خلیج فارس اشاره شده است در فصل چهارم ، به بررسی شیلات در قرون نخستین و صیدگاه های مهم در این دوران و تجارت ماهی و مروارید می پردازد و در فصل پنجم، بررسی پیرامون شیلات در دوران مغول تا زندیه و بنادر مهم صیادی و اهمیت تجارت ماهی و مروارید ارائه می شود همچنین در فصل اخیر نقش شیلات درتوسعه اقتصادی سواحل شمالی خلیج-فارس از قرن اول هجری تا پایان دوره زندیه مورد بررسی واقع می شود. بعد از نتیجه گیری این پژوهش ، فهرست منابع و مآخذ و در پایان تصاویر و نقشه ها آورده شده است.